بسیاری از صنایع و مجموعه های آزمایشگاهی، تولیدات حساسی دارند که نیازمند تولید در بخش هایی ویژه است. به بخش های خاصی که برای حفظ آلودگی و دور بودن محصولات حساس از آلودگی ها طراحی می شود، اتاق تمیز گفته می شود. کار در اتاق تمیز از اصول استانداردی پیروی می کند. رعایت این اصول باعث می شود تا تولیدات خاص و مهم به راحتی در چرخه تولید قرار بگیرند.
در اتاق های تمیز، مقدار آلاینده های زیست محیطی مانند: گرد و غبار، بخار و مایعات، کمتر از حد معمول است. تجهیزات ویژه ای برای کنترل مقدار آلودگی در اتاق تمیز مورد استفاده قرار می گیرد.
در کنار استفاده از وسایل و تجهیزات، کارکنان فعال در این مجموعه ها باید از اصول و قوانین ویژه ای برای حفظ شرایط محیط پیروی کنند. پوشش کفش و لباس در اتاق تمیز در هر صنعتی متفاوت است و دلیل آن، حساسیت تولیدات هر مجموعه ای می باشد.
معرفی اتاق تمیز
به محیط هایی در مجموعه های علمی و تحقیقاتی و صنعتی که در آن ها تولید محصولات خاصی با شرایط ویژه انجام می شود، اتاق تمیز می گویند. تجهیزات اتاق تمیز با توجه به محصولاتی که قرار است تولید شود، متفاوت است. معمولا در اتاق های تمیز مواد نیمه رسانا، لوازم فنی-پزشکی و برخی قطعات حساس صنعتی تولید می شوند.
میزان آلودگی هایی مانند: گرد و غبار، مایعات و بخارهای موجود در هوا در اتاق تمیز کمتر از دیگر فضاهای بسته است. هواساز های مورد استفاده در اتاق های تمیز با توجه به نوع محصولات و شرایط تولید آنها انتخاب می شوند. کار در اتاق تمیز با توجه به استاندارهای در نظر گرفته شده برای اتاق، برای کارکنان طراحی می شود.
تنظیم سرعت و جریان هوا، فشار، دما و رطوبت از موارد مهمی است که در طراحی اتاق تمیز و شرایط استاندارد فعالیت در آن در نظر گرفته می شود. این استانداردها متناسب با ابعاد اتاق، تغییر می کند.
بخش های مختلف اتاق تمیز
کلین روم دارای بخش های مختلفی می باشد. این بخش ها شامل:
-
رختکن اتاق تمیز
بهداشت عمومی کارکنان و افراد شاغل در کلین روم ها، دسته بندی مشخصی دارد. اتاق های تمیز بر اساس درجه اهمیت تولیدات خود در چهار سطح A,B,C,D قرار می گیرند. رختکن هر سطح، قوانین و مقرارت پوششی مخصوص به خود را دارد.
-
اتاق تمیز
کلین روم ها فضاهایی سرپوشیده با تجهیزات مشخصی هستند که شرایط دما، فشار و ذرات موجود در هوا در آنها تحت کنترل است. هواساز ها، تجهیزات فنی و نوع پوشش کارکنان در اتاق های تمیز کنترل می شود. بخش های مختلف یک اتاق تمیز و شرایط کار در اتاق تمیز بر اساس نیاز صنعت و سیستم طراحی می شود.
اتاق تمیز دارای تجهیزات زیر است:
- ساندویچ پنل سقفی
- ساندویچ پنل دیواری
- فن های اگزاست
- درب های اتاق تمیز هم باد و غیر همباد
- پنجره اتاق تمیز
- فیلترها
- پس باکس
تفاوت اتاق تمیز با فشار مثبت و منفی
نوع فشار با توجه به کارکرد اتاق های تمیز متفاوت است.
-
اتاق تمیز فشار مثبت
در اتاق های تمیز با فشار مثبت سطح فشار بالاتر از محیط اطراف است. در این اتاق ها از سیستم های تهویه مطبوع HVAC استفاده می شود. کاربرد این اتاق ها جلوگیری و محافظت فضای اتاق تمیز از ورود گرد و غبار و آلودگی است.
-
اتاق تمیز فشار منفی
در زمان کار در اتاق تمیز با فشار منفی متوجه می شوید که این فضا دارای فشاری پایین تر از محیط بیرون است. در حقیقت، هوای بیرون اتاق فیلتر می شود. اتاق تمیز با فشار منفی برای جلوگیری از ورود آلودگی های اتاق به محیط بیرون طراحی شده است.
صنایعی که دارای تولیدات خطرناک و سمی هستند یا بیمارستان هایی که با بیماری های مسری و خطرناک درگیر هستند از این اتاق ها استفاده می کنند.
راهنمای کار در اتاق تمیز
قوانین خاصی در کلین روم حاکم است که برای ورود به آن و هنگام کار در اتاق تمیز باید آن را رعایت کرد. در ادامه راهنمای کار کردن در کلین روم را بررسی می کنیم.
-
پوشیدن لباس مخصوص یکی از نکات کار در اتاق تمیز
برای هر اتاق تمیز یک دستورالعمل خاص وجود دارد که بر اساس آن، لباس یا پوشش مخصوص کارکنان تعیین می شود. لباس های مخصوص شامل کفش، کلاه و روپوش هایی است که کل بدن را می پوشاند.
-
پوشش کامل با کلاه و کفش
قبل از ورود به اتاق باید کلاه مخصوص را بپوشید و تمام موهای سر خود را زیر کلاه قرار دهید. کفش های مورد استفاده در این بخش ها نیز بر اساس استاندارد ها تهیه می شوند و برای جلوگیری از ورود هر نوع آلودگی با پوشش های یکبار مصرف، روی آنها را می پوشانند.
-
عدم استفاده از وسایل غیر ضروری
لوازم غیر ضروری مانند: ساعت مچی، گوشی همراه، جواهرات و لوازم آرایشی را نباید همراه خود به اتاق تمیز منتقل کرد. قبل از ورود به اتاق تمیز باید این وسایل داخل کمد قرار داده شود.
-
استفاده از گان از قوانین کار در اتاق تمیز
گاهی اوقات، سطح بندی اتاق های تمیز به شکلی است که پوشش های بیشتری برای جلوگیری از ورود آلودگی باید در نظر گرفته شود. استفاده از گان روی لباس مخصوص از جمله استانداردهایی است که برای این بخش ها در نظر گرفته می شود.
-
عبور از دوش هوا مهمترین نکته کار در اتاق تمیز
برای حذف هر نوع آلودگی از پوشش کارکنان در زمان کار در اتاق تمیز کارکنان با عبور از زیر دوش هوا از ورود یا خروج آلودگی جلوگیری می کنند.
انجام این کار برای افرادی که در اتاق توزین مشغول به فعالیت هستند، بیش از دیگر بخش ها توصیه می شود.
نتیجه گیری
تولید برخی از محصولات به اندازه ای حساس است که ورود هر گونه آلودگی به محیط تولید آنها، عواقب جبران ناپذیری به همراه خواهد داشت. اتاق های تمیز، بخش های ویژه ای است که برای جلوگیری از ورود ذرات به محیط های صنعتی و آزمایشگاهی حساس طراحی شده اند.
پوشش افراد شاغل در این بخش ها مانند تجهیزات مورد استفاده در اتاق تمیز از استانداردهای مشخصی پیروی می کند. این پوشش ها با توجه به نوع محصولات و سطح بندی اتاق های تمیز متفاوت هستند.