اتاق تمیز یا کلین روم اتاقی است که برای تولید، پردازش، آزمایش یا نگهداری محصولات، مواد یا تجهیزاتی که به کنترل دقیق آلودگی نیاز دارند، طراحی شده است. اتاق تمیز معمولاً دارای فیلترهای هوای بسیار کارآمدی است که برای حذف ذرات معلق در هوا، مانند گرد و غبار، مو، باکتری و ویروس طراحی شده اند.
الزامات اتاق تمیز بسته به کاربرد آن متفاوت است. برخی از الزامات عمومی عبارتند از:
سطح ذرات معلق در هوا (الزامات اتاق تمیز)
سطح ذرات معلق در هوا در اتاق تمیز با تعداد ذرات معلق در واحد حجم هوا اندازه گیری می شود. این ذرات می توانند گرد و غبار، مو، باکتری و ویروس باشند. سطح ذرات معلق در هوا به عنوان یک کلاس بندی شده است که از کلاس 1 تا کلاس 1000 متغیر است. کلاس 1 کمترین سطح آلودگی را دارد و کلاس 1000 بیشترین سطح آلودگی را دارد.
به عنوان مثال، یک اتاق تمیز کلاس 1000 دارای حداکثر 1000 ذره معلق در هوا با اندازه 0.5 میکرومتر یا بزرگتر در هر فوت مکعب است. یک اتاق تمیز کلاس 1 دارای حداکثر 1 ذره معلق در هوا با اندازه 0.5 میکرومتر یا بزرگتر در هر فوت مکعب است.
اندازه ذرات معلق در هوا نیز مهم است. ذرات بزرگتر آسان تر از ذرات کوچکتر قابل مشاهده و حذف هستند. به عنوان مثال، یک ذره با اندازه 1 میکرومتر حدود 10 برابر بزرگتر از یک ذره با اندازه 0.1 میکرومتر است.
سطح ذرات معلق در هوا برای کاربردهای مختلف اتاق تمیز متفاوت است. به عنوان مثال، یک اتاق تمیز برای تولید داروها باید سطح ذرات معلق در هوا بسیار پایین تری نسبت به یک اتاق تمیز برای تولید محصولات الکترونیکی داشته باشد.
برای کنترل سطح ذرات معلق در هوا در اتاق تمیز، از فیلترهای هوای بسیار کارآمد استفاده می شود. این فیلترها می توانند ذرات معلق در هوا را با اندازه های مختلف حذف کنند. علاوه بر این، اتاق تمیز باید دارای جریان هوای کنترل شده ای باشد. این امر برای جلوگیری از تجمع ذرات معلق در هوا مهم است.
بیشتر بخوانید | استانداردهای اتاق تمیز
درجه حرارت و رطوبت (الزامات اتاق تمیز)
درجه حرارت و رطوبت در اتاق تمیز باید کنترل شود تا از ایجاد رطوبت یا یخ زدگی در محصولات، مواد یا تجهیزات جلوگیری شود. همچنین، کنترل دما و رطوبت می تواند به جلوگیری از تجمع ذرات معلق در هوا کمک کند. درجه حرارت اتاق تمیز معمولاً بین 18 تا 25 درجه سانتیگراد (64 تا 77 درجه فارنهایت) نگهداری می شود. این محدوده دما برای اکثر محصولات، مواد و تجهیزات مناسب است.
رطوبت اتاق تمیز معمولاً بین 30 تا 60 درصد نسبی نگهداری می شود. رطوبت کم می تواند باعث خشک شدن محصولات، مواد یا تجهیزات شود. رطوبت زیاد می تواند باعث ایجاد رطوبت و رشد کپک و قارچ شود.
در برخی موارد، ممکن است نیاز به دما و رطوبت خاص باشد. به عنوان مثال، یک اتاق تمیز برای تولید داروهای حساس به دما ممکن است نیاز به دمای بسیار دقیق داشته باشد. درجه حرارت و رطوبت اتاق تمیز معمولاً توسط سیستم های تهویه مطبوع کنترل می شود. این سیستم ها می توانند دما و رطوبت هوا را با استفاده از فن ها، کویل ها و سایر تجهیزات کنترل کنند.
بیشتر بخوانید | احراز کیفیت اتاق تمیز
مزایای کنترل دما و رطوبت در اتاق تمیز
در اینجا برخی از مزایای کنترل دما و رطوبت در اتاق تمیز آورده شده است:
- جلوگیری از ایجاد رطوبت یا یخ زدگی
- جلوگیری از تجمع ذرات معلق در هوا
- حفظ کیفیت محصولات، مواد و تجهیزات
- افزایش عمر مفید محصولات، مواد و تجهیزات
کنترل دما و رطوبت در اتاق تمیز یک جزء مهم از نگهداری و عملکرد اتاق تمیز است.
جریان هوا مزایای کنترل دما و رطوبت در اتاق تمیز
جریان هوا در اتاق تمیز برای جلوگیری از تجمع ذرات معلق در هوا مهم است. جریان هوا باید به گونه ای باشد که ذرات را به سمت خروجی اتاق هدایت کند و از ورود آنها به مناطقی که حساس به آلودگی هستند، جلوگیری کند.
جریان هوا در اتاق تمیز معمولاً به دو دسته تقسیم می شود:
- جریان یکنواخت: در این نوع جریان، هوا به طور یکنواخت در سراسر اتاق جریان می یابد. این نوع جریان برای اتاق های تمیز با کلاس آلودگی بالا، مانند اتاق های جراحی یا آزمایشگاه های بیولوژیکی، مناسب است.
- جریان غیر یکنواخت: در این نوع جریان، هوا در مناطق خاصی از اتاق جریان می یابد. این نوع جریان برای اتاق های تمیز با کلاس آلودگی پایین، مانند اتاق های تولید یا انبارها، مناسب است.
سرعت جریان هوا نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. سرعت جریان هوا باید به اندازه کافی بالا باشد تا ذرات را به سمت خروجی اتاق هدایت کند، اما نباید آنقدر زیاد باشد که باعث ایجاد آلودگی بیشتر شود.
در اتاق های تمیز با کلاس آلودگی بالا، سرعت جریان هوا معمولاً بین 0.3 تا 0.45 متر بر ثانیه است. در اتاق های تمیز با کلاس آلودگی پایین، سرعت جریان هوا معمولاً بین 0.15 تا 0.25 متر بر ثانیه است.
بیشتر بخوانید | تست جریان هوا اتاق تمیز
در طراحی جریان هوا در اتاق تمیز، عوامل مختلفی باید در نظر گرفته شود، از جمله:
- اندازه و شکل اتاق
- تجهیزات موجود در اتاق
- نوع فعالیتی که در اتاق انجام می شود
در اینجا چند نکته برای طراحی جریان هوا در اتاق تمیز آورده شده است:
- از فیلترهای هوای با کارایی بالا استفاده کنید.
- جریان هوا را از بالا به پایین هدایت کنید.
- از دمپرها یا سایر تجهیزات برای کنترل جریان هوا استفاده کنید.
- از دیوارها و سقف های صاف استفاده کنید.
- از تجهیزاتی که باعث ایجاد آلودگی می شوند، در مناطقی که جریان هوا کم است، قرار دهید.
با رعایت این نکات می توان از تجمع ذرات معلق در هوا در اتاق تمیز جلوگیری کرد و از آلودگی محصولات، مواد یا تجهیزات جلوگیری کرد.
علاوه بر این الزامات عمومی، اتاق تمیز ممکن است نیاز به الزامات اضافی داشته باشد، مانند:
- رعایت استانداردهای خاص: برخی از صنایع، مانند صنایع دارویی و غذایی، دارای استانداردهای خاص برای اتاق های تمیز هستند.
- وجود تجهیزات خاص: برخی از کاربردهای اتاق تمیز ممکن است نیاز به تجهیزات خاص، مانند سیستم های تهویه مطبوع یا سیستم های کنترل آلودگی داشته باشد.
طراحی و ساخت اتاق تمیز باید توسط یک مهندس متخصص انجام شود. این امر برای اطمینان از اینکه اتاق تمیز الزامات مورد نیاز را برآورده می کند، مهم است.
بیشتر بخوانید | تست شمارش ذرات اتاق تمیز
نتیجه گیری
الزامات اتاق تمیز بسته به کاربرد آن متفاوت است، اما برخی از الزامات عمومی عبارتند از سطح ذرات معلق در هوا، درجه حرارت و رطوبت وجریان هوا است. طراحی و ساخت اتاق تمیز باید توسط یک مهندس متخصص انجام شود. این امر برای اطمینان از اینکه اتاق تمیز الزامات مورد نیاز را برآورده می کند، مهم است.